Een privacyvriendelijke laptop? Dit zijn de belangrijkste besturingssystemen waar je uit kunt kiezen

A Article post visual 3

Steeds meer mensen nemen afscheid van Big Tech en kiezen bewust voor privacyvriendelijke technologie. Niet alleen op hun smartphone, maar ook op hun laptop. Een belangrijke stap daarin is het kiezen van een besturingssysteem dat niet meeluistert, niet bijhoudt wat je doet en jou als gebruiker centraal stelt.

Maar wat zijn dan de belangrijkste alternatieven? En wat zijn de verschillen?

In dit artikel zetten we een aantal veelgebruikte privacyvriendelijke besturingssystemen voor laptops voor je op een rij.

Waarom geen Windows of macOS?

Maar waarom zou je deze overstap overwegen? Voor de meeste mensen is dat vanwege privacy en dataverzameling. Zowel Microsoft (Windows) als Apple (macOS) verzamelen standaard grote hoeveelheden gegevens over jou als gebruiker. Deze gegevens worden o.a. verzameld:

  • Locatiegegevens: waar je bent en waar je bent geweest

  • Zoekgedrag: zowel lokaal als via gekoppelde diensten (zoals Bing of Spotlight)

  • Toetsenbordgebruik: o.a. via voorspellende functies of foutdetectie

  • App- en bestandsgebruik: welke bestanden je opent, hoe vaak en hoe lang

  • Gebruikersgedrag: hoe je navigeert, welke instellingen je wijzigt

  • Synchronisatiegegevens: documenten, browsegeschiedenis, wachtwoorden

Op basis hiervan wordt een digitaal profiel van je opgebouwd dat wordt gebruikt voor gerichte advertenties, aanbevelingen, gedragsanalyses en meer. Je hebt hierbij weinig controle over wat er wordt verzameld en wat ermee gebeurt.

Bovendien ben je verplicht een persoonlijk account aan te maken (Microsoft-account of Apple ID) om je laptop volledig te kunnen gebruiken. Daarmee wordt je profiel nog verder verrijkt met persoonlijke informatie.

Vier populaire privacyvriendelijke besturingssystemen voor laptops

Linux Mint (met Cinnamon-desktop)

Gebruiksvriendelijk, stabiel en ideaal voor overstappers

Linux Mint is een van de meest toegankelijke en populaire besturingssystemen voor wie overstapt vanaf Windows. Het is snel, stabiel, lichtgewicht en draait op vrijwel alle laptops.

Linux Mint wordt standaard geleverd met de Cinnamon-desktopomgeving, een overzichtelijke en vertrouwde gebruikersinterface die sterk lijkt op Windows, met een taakbalk, startmenu en bureaublad.

Wat kun je ermee?

  • Tekstverwerken, e-mailen, internetten, videobellen en nog veel meer

  • Werkt goed met populaire open source programma’s zoals LibreOffice, Firefox, Thunderbird, etc.

  • Geen onnodige tracking of verplichte accounts

Over veiligheid:

Linux Mint is veilig in gebruik, maar bevat niet standaard geavanceerde beveiligingstechnologieën zoals bijvoorbeeld SELinux (zie uitleg bij Fedora verderop in het artikel). Voor de meeste gebruikers is de standaardbeveiliging meer dan voldoende.

Andere varianten van Linux Mint:

  • MATE: iets lichter dan Cinnamon, geschikt voor oudere laptops

  • Xfce: extreem lichtgewicht en functioneel, draait zelfs op zeer oude systemen
    Deze varianten hebben iets minder grafische finesse, maar zijn sneller op oudere hardware.

Ideaal voor: overstappers van Windows, beginners, mensen die privacy willen zonder gedoe

Fedora Linux

Modern, geavanceerd en gericht op veiligheid

Fedora is een onafhankelijk besturingssysteem dat sterk inzet op open source software, veiligheid en up-to-date technologie. Het wordt veel gebruikt door ontwikkelaars en mensen die net wat meer controle willen over hun systeem.

Fedora wordt standaard geleverd met de GNOME-desktopomgeving – een strakke, moderne interface zonder traditionele taakbalk, maar met een applicatie-overzicht. Minder vertrouwd voor Windows-gebruikers, maar wel zeer functioneel.

Wat kun je ermee?

Alles wat je met Linux Mint kunt, maar dan met meer technische controle en snellere software-updates. Fedora heeft een groot aanbod aan apps en instellingen, ideaal voor mensen die willen tweaken.

Over veiligheid:

Fedora bevat standaard SELinux (Security-Enhanced Linux): een extra laag beveiliging die bepaalt welke processen toegang mogen krijgen tot welke bestanden en onderdelen van je systeem. Dit maakt het veel moeilijker voor kwaadaardige software om schade aan te richten.

Technische verschil:

Fedora gebruikt het DNF-pakketbeheersysteem (een manier om software te installeren en beheren), terwijl Linux Mint werkt met APT. Beide systemen regelen updates en installatie van programma’s, maar DNF vraagt wat meer terminalkennis.

Ideaal voor: mensen die hun laptop meer willen aanpassen, veiligheid belangrijk vinden of vertrouwd zijn met technologie

Qubes OS

Maximale veiligheid door volledige isolatie van applicaties

Qubes OS is gebouwd voor mensen die absolute controle en veiligheid willen. In plaats van één systeem waarop alles draait, draait Qubes elk onderdeel (zoals je browser, mailprogramma of documenten) in een aparte beveiligde virtuele omgeving, een zogenaamde “qube.”

Wat kun je ermee?

  • Privé en werk volledig gescheiden houden

  • Schadelijke software isoleren zodat het je andere data niet kan beïnvloeden

  • Werken met meerdere identiteiten op één apparaat

Wat moet je weten?

  • Vereist relatief krachtige hardware

  • Is technisch complex en vraagt tijd om te leren gebruiken

  • Niet geschikt als je gewoon “even snel aan de slag” wilt

Ideaal voor: journalisten, activisten, IT-experts en mensen met hoge privacy-eisen

Tails OS

Volledige anonimiteit vanaf een USB-stick

Tails staat voor The Amnesic Incognito Live System. Het is een besturingssysteem dat je niet installeert op een laptop, maar draait vanaf een USB-stick. Zodra je de laptop uitzet, blijft er niets achter. Al je internetverkeer loopt via het Tor-netwerk, dat je identiteit en locatie verbergt.

Wat kun je ermee?

  • Anoniem internetten, zonder sporen achter te laten

  • Veilig documenten bekijken, chatten of e-mailen

  • Gebruiken op elke laptop, zonder iets te veranderen aan het systeem

Wat moet je weten?

  • Niet bedoeld als dagelijks besturingssysteem

  • Beperkte functionaliteit

  • Geen updates of extra apps installeren zonder technische stappen

Ideaal voor: tijdelijk gebruik tijdens reizen of gevoelige activiteiten waarbij anonimiteit cruciaal is

Samengevat: de belangrijkste verschillen

OS

Gebruiksvriendelijk

Veiligheid

Updates

Aanbevolen voor

Linux Mint (Cinnamon)

⭐⭐⭐⭐

⭐⭐⭐

Stabiel

Beginners & overstappers

Fedora

⭐⭐⭐

⭐⭐⭐⭐

Snel

Gevorderde gebruikers

Qubes OS

⭐

⭐⭐⭐⭐⭐

Complex

Veiligheidsbewuste gebruikers

Tails OS

⭐⭐

⭐⭐⭐⭐

USB-only

Tijdelijk anoniem gebruik

Hoe ga je ermee aan de slag?

Je hebt nu een beeld van de belangrijkste privacyvriendelijke besturingssystemen. Maar hoe zet je die stap zelf?

1. Je koopt een laptop met het besturingssysteem vooraf geïnstalleerd

Dat is de makkelijkste weg. In Nederland zijn er betrouwbare partijen die laptops leveren waarop het besturingssysteem al volledig geïnstalleerd en geoptimaliseerd is:

Deze laptops zijn direct klaar voor gebruik. Je hoeft niks te installeren, alleen aanzetten en aan de slag.

2. Je laat jouw bestaande laptop ombouwen

Wil je je huidige laptop behouden? Dan kun je een bestaande laptop laten ombouwen. Hierbij wordt Windows of macOS volledig verwijderd en vervangen door een privacyvriendelijk besturingssysteem.

3. Je installeert het zelf

Ben je een beetje technisch onderlegd? Dan kun je het ook zelf doen:

Let op: Maak eerst een back-up van je bestanden. Je wist mogelijk je hele systeem.

Linux Mint met Cinnamon is het meest geschikt voor beginners en vereist de minste technische kennis. Fedora, Qubes OS en Tails OS vragen meer voorbereiding.

Stel je vragen tijdens het Webpanel Tech

Benieuwd welk systeem het beste bij jouw situatie past? Of hoe je zelf de overstap kunt maken – met of zonder hulp?

Tijdens het Webpanel over privacyvriendelijke technologie op 4 augustus a.s. kun je jouw vragen stellen aan experts zoals:

  • Wesley Feijth (ProPrivacy.io)

  • Erik van der Horst (Goodbye Big Tech)

  • Robert-Jan Lamers (Your Data Network)

  • Olaf Weller (Keuze Vrij Bij Mij)

Meld je aan en krijg inzicht in de wereld van privacyvriendelijke laptops en software

Aanmelden via: https://welkom.keuzevrijbijmij.nl/evenement/webpanel-hoe-vrij-ben-jij-online-ga-in-gesprek-met-4-tech-experts-over-digitale-autonomie/